Piše: Stevan Masal, Egzakta Advisory, Senior biznis analitičar
Da li su Dorsi 60-tih nastali kao reakcija na stanje u društvu i ekonomiji Sjedinjenh Američkih Država (SAD), ili kao slučajni muzički fenomen tog vremena, ili da li je totalno novi muzički pravac u vidu panka skoncentrisan u CBGB klubu 70-tih omaška ili odgovor, kao i da li su sporiji ritmovi koji su dobili veći značaj u SAD tek 90-tih godina u vidu Massive Attack, ishod ili koincidencija? Hipoteza po kojoj su aktuelni ili najslušaniji muzički žanrovi u datom trenutku u direktnoj vezi sa nivoom zaposlenosti, ekonomskim rastom ili padom, ratnim stanjem ili prosperitetom, tačna ili ne, zavisi od velikog broja faktora: dovoljno dugačak vremenski horizont, obuhvat velikog broja različitih muzičkih pravaca, izbor tržišta na kom bi se hipoteza potvrdila ili odbacila. Hajde da probamo da potvrdimo ili odbacimo ovu hipotezu.
Pre svega, period od 1960. do 2020. godine predstavlja dovoljno dug vremenski raspon iz ugla zapažanja promena, po pitanju ekonomskih i drugih indikatora. Takođe, u okviru analize razmatrani su svi najznačajniji muzički žanrovi: rok, pop, hip-hop, pank, fank, disko, tehno, džez, bluz, klasična muzika, r&b, folk, soul, elektronska, country i rege. Uzimanje širokog broja žanrova bilo je neophodno kako se ne bi određeni vremenski period vezao samo za jedan žanr i time se veštački uticalo na vezu između tvrđeg/mekšeg zvuka i ekonomske situacije u jednom društvu. S druge strane, postojanje velikog broja žanrova može u mnogome otežati razmatranje potencijalne veze između žanrova i ekonomskih indikatora. Stoga, svi navedeni muzički pravci su klasifikovani u samo dve kategorije i to prema brzini, odnosno tempu muzike (BPM-beats per minute, broj udaraca koji se dogodi u jednom minutu), na niskobitne i visokobitne. Na ovaj način će se na jednostavniji način testirati i razumeti hipoteza. Kao osnovni indikator za razvrstavanje neke godine u dominantno niskobitni ili visokobitni stil muzike, uzeto je 100 najslušanijih pesama sa 40 najvećih radio stanica u SAD, za svaku godinu od 1960. do 2020. posebno. Zašto je baš uzeto u razmatranje tržište SAD? Zato što su SAD, kao vodeća ekonomija sveta, dovoljno velika država da se testiranje ove hipoteze i sprovede, s obzirom na to da su svi muzički žanrovi u dovoljnoj meri prisutni i afirmisani.
Stevan Masal: Postoji jaka veza između ekonomske situacije u jednom društvu i stila muzike koji je najviše zastupljen u datom trenutku
Ono što je upečatljivo i što se može uočiti nakon prikupljanja i sistematizacije podaka o ekonomskim kretanjima u razmatranom periodu, jeste smenjivanje ciklusa ekonomskog rasta (manja stopa nezaposlenosti, oporavak nakon krize/recesije, razvoj tehnologije) i pada (nezaposlenost, recesija, ratovi, pandemija). Međutim, prikupljanjem i analiziranjem 100 najslušanijih pesama za svaku godinu posebno od 1960. do 2020. godine sa sajta TOP 40 Weekly US Archive, pokazalo se da su ovi periodi u direktnoj vezi sa brzinom/stilom muzike koja se najviše sluša u datom periodu: brži i tvrđi zvuk ili sporiji i mekši zvuk. Tako na primer, 60-te godine prošlog veka u SAD su obeležili recesija i početak rata u Vijetnamu. U isto vreme, ovo je period koji su obeležili The Doors i Jimi Hendrix, svojom rok muzikom pomešanom primesama psihodelije, mračnijim tonovima i apokaliptičnim vizijama. “The Unknown soldier”, “The End” i “Machine Gun” su pesme koje su obeležile ovaj period. Ono što je zanimljivo, to je da je većina pesama koje su nastale i bile najslušanije u ovom periodu, zapravo imale visokobitni stil.
Prikupljanjem i analiziranjem 100 najslušanijih pesama za svaku godinu posebno od 1960. do 2020. godine sa sajta TOP 40 Weekly US Archive, pokazalo se da su ovi periodi u direktnoj vezi sa brzinom/stilom muzike koja se najviše sluša u datom periodu: brži i tvrđi zvuk ili sporiji i mekši zvuk.
60-te godine prošlog veka u SAD su obeležili recesija i početak rata u Vijetnamu. U isto vreme, ovo je period koji su obeležili The Doors i Jimi Hendrix, svojom rok muzikom pomešanom primesama psihodelije, mračnijim tonovima i apokaliptičnim vizijama.
Zatim, 70-te godine u SAD su obeležene nadprosečnim stopama nezaposlenosti, ali i nastanak jednog novog muzičkog žanra koji pravi apsolutni otklon od dotadašnjeg ustaljenog rok stila. The Ramones i Television su bili autentični predstavnici ovog pravca u SAD tog vremena. Pank je sve ono što dotadašnji rok nije imao; bio je sirov, brz i jednostavan i bio je upravo ono što je trebalo nekome ko je ostao bez posla. Bili su otrcani, sa jeftinom odećom i ne baš negovani. No, podaci o najslušanijim pesmama tog vremena, opet jasno pokazuju da je većinu pesama krasila brža melodija (visokobitna muzika).
Ni 80-te godine u Americi nisu obežene značajnijim ekonomskim procvatom, šta više, nova recesija i visoka stopa nezaposlenosti, ali i nastanak još jačih i bržih zvukova u vidu metal i hip-hop muzike. Neki od poznatijih bendova koji su obeležili ovaj period su Metalica, Van Halen, Run-D.M.C. i Public Enemy. Potom dolaze 90-te, kao godine apsoultnog ekonomskog prosperiteta u SAD; taj napredak je bio podstaknut ubrzanim tehnološkim razvojem. Većinu ovog perioda, obeležila je niskobitna muzika koja je bila veoma slušana u SAD. Neki od značajnijih bendova koji su obeležili ovaj period su Massive Attack i Portishead, Garth Brooks, ali i R.E.M. i Radiohead koji su imali čitav spektar niskobitnih pesama, kao što su: “Nightswimming” i “Street Spirit”.
U periodima recesije ili većih stopa nezaposlenosti, pesme koje su najslušanije karakterišu brže i tvrđe melodije, dok su u periodima ekonomskog oporavka i rasta pesme pesme sporije i mekše.
Period od početka ekonomske krize 2007. do početka ekonomskog oporavka, obeležile su pesme “Lollipop” – Lil Wayne, “Don’t Stop the Music” – Rihanna, “Poker Face” – Lady Gaga, “In My Head” – Jason Derulo, “Party Rock Anthem” – LMFAO, “Firework” – Katy Perry i mnoge druge. Najslušanije pesme tog perioda zapravo su imale visokobitni stil. Dok su period ekonomskog oporavka nakon finansijske krize iz 2007. ostale upamćene po velikom broju niskobitnih pesama, kao što su: “Say Something” – Christina Aguilera, “Stay” – Rihanna, “Wrecking Ball” -Miley Cyrus, “The A Team” – Ed Sheeran itd.
Opšti zaključak koji se može izvesti nakon sprovedene analize prikupljenih podataka o 100 najslušanijih pesama svake godine od 1960. do 2020. godine u SAD, je da postoji jaka veza između ekonomske situacije u jednom društvu i stila muzike koji je najviše zastupljen u datom trenutku. Tako, u periodima recesije ili većih stopa nezaposlenosti, pesme koje su najslušanije karakterišu brže i tvrđe melodije, dok su u periodima ekonomskog oporavka i rasta pesme pesme sporije i mekše. Bitno je istaći i okolnost da sprovedena analiza ne stavlja muzički žanr u prvi plan, već brzinu pesama. A to znači da pesme bilo kog žanra mogu imati oba stila: brži ili sporiji tempo. Ali, jasno je da je brzina pesama različitih stilova povezana sa ekonomskim stanjem u jednom društvu, u datom trenutku. Postavlja se pitanje da li muzičke kuće, producenti i autori prate ekonomske indikatore i po toj osnovi prilagođavaju svoj muzički stil i na taj način kreiraju pesme koje odgovaraju datom momentu? Ili su pesme automatski proizvod osećanja i stanja duha koji je povezan sa ekonomskim i socijalnim stanjem u kome se društvo i pojedinci nalaze? Dilema ostaje i u ovoj analizi koja nam je ponudila brojne odgovore.
